Շահումյան Ստեփան Գևորգի

Շահումյան Ստեփան Գևորգի (1878-1918), հայ հեղափոխական, քաղաքական գործիչ, մարքսիստ տեսաբան, լրագրող, գրաքննադատ: Ծնվել է Թիֆլիսում: Երիտասարդ տարիքից հարել է սոցիալ-դեմոկրատական հոսանքներին: 1901 թ. Ռուսական սոցիալ-դեմոկրատական բանվորական կուսակցության անդամ էր: 1902 թ. ձևավորել է «Հայ սոցիալ-դեմոկրատական միությունը»՝ որպես ռուսականի մաս: Նույն թվականին ընդունվել է Բեռլինի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետի պետական իրավունքի բաժինը: Ծանոթացել և համագործակցել է Կ. Կաուցկու, Ա. Բեբելի, Ֆ. Մերինգի, Կ. Լիբկնեխտի, Ռ. Լյուքեմբենբուրգի հետ: 1903 թ. Շվեյցարիայում առաջին անգամ հանդիպել է Լենինի հետ և այնուհետև մինչև իր մահը նրանց միջև ջերմ բարեկամությունը շարունակվել է: Հայերեն է թարգմանել «Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստը»: 1905 թ. վերադարձել է Թիֆլիս, ղեկավարել է բանվորական գործադուլները, ցույցերը, բոլշևիկյան քարոզչությունը ողջ Անդրկովկասում: Աշխատակցել է բոլշևիկյան «Վպերյոդ» («Вперед»), «Պրոլետարիյ» («Пролетарий») թերթերին, հիմնադրել է «Կավկազսկի ռաբոչի լիստոկ» («Кавказский рабочий листок») Անդրկովկասում առաջին բոլշևիկյան լեգալ թերթը, իսկ 1906-07-ին՝ «Կայծ», «Նոր խոսք» և «Օրեր» հայերեն թերթերը: 1907 թ. տեղափոխվել է Բաքու և դարձել տեղի կուսակցական կազմակերպության ղեկավարը: Կրթված և մտավորական մարդ լինելով՝ անառարկելի հեղինակություն է ունեցել Անդկովկասի հիմնականում թերուս կամ ինքնուս բանվոր բոլշևիկների շրջանում: 1915 թ. աքսորվել է Սարատով: Ազատվել և Բաքու է վերադարձել Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո: 1917 թ., լինելով բոլշևիկների Բաքվի խորհրդի ղեկավար, նույն թվականի հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո ղեկավարել է Բաքվի բոլշևիկյան Կոմունան, իսկ դեկտեմբերի 16-ին նշանակվել է Կովկասի գործերի արտակարգ կոմիսար: 1918 թ. մարտին Բաքվում ճնշել է մուսավաթական ապստամբության փորձը՝ օգտագործելով նաև Բաքվում գտնվող հայ զինվորների գունդը, որը Կովկասյան ճակատից վերադառնալիս մնացել էր Բաքվում, քանի որ երկաթուղին վերահսկվում էր մուսավաթականների կողմից: Բաքվում անգլիացիների վերահսկողության սահմանումից հետո ձերբակալվել է 1918 թ. ամռանը, բայց սեպտեմբերի 15-ին, օսմանյան թուրքերի կանոնավոր բանակի և մուսավթական զորամիավորումների Բաքու մտնելու օրը, Ա. Միկոյանի ջանքերով մյուս կոմիսարների հետ փախել է: Գնդակահարվել է Բաքվի 26 կոմիսարների հետ միասին Թուրքմենստանում, 1918 թ. սեպտեմբերին: Դեմ է եղել ազգերի ինքնորոշման իրավունքին՝ այն համարելով զիջում ցարական Ռուսաստանի ճնշված ժողովուրդների ազգայնական ցանկություններին: